I patwé a nó l’a pa tan bóna fason, n’oun cha prou. Der.ën a clasé a mé, l’a pa gran moundó kyé cha ouncó parla. É ënpremye é j-infan a rlöo l’ar.é prou pa méimó ona cóbléta ëntò (avouéi) ó patwé der.ën i j-or.ele. L’é d’inche, n’oun pou dér.e ky’i patoué l’é pa méi ou bon!
Fou kyé chan ouncó bën parla chon fyè dé chin. Dé cóou l’an jou a chansé kyé der.ën a famele a rlöo l’an contenooua dé parla (prédjye) méi grantin kyé der.ën d’âtre famele. Can vîon ky’aproouó dé parla é d’ecrere ó patwé, cakyé j-oun d’ëntré rlöo chondzon kyé chervé rin dé ch’ëntanpa pó tó chin; che t’a pa apri di ó breché, to pou rin kyé chëndzéé ó patoué.
Can ouîó aprindé dé parla avouéi a gróoucha ba i venyé, martchyaé pa. I gróoucha l’aîé pa apri a ‘conjoga’ oun vèrbó cómin eo démandîó. Our.ajamin ky’ën 1996 i fondachyon Brètz-Er.eti l’a édita ó promye ouivró a rlöo, a gramèr.a dou patoué. Di 1960 n’aîon djya ó lésicó Balet-Favre. Di 2013 n’ën óra ó dichyónér.ó avouéi a gramèr.a der.ën; nó chin fën préstó pó tòrna còrtédjye ó vyou parla di Chavyéjan!
Ma can fou kyé l’an tótin parla vîon kyé câcoun l’é atori (pachyóna, ënradjya, atetchya) pó aprindé ó patwé, épi kyé (bën chouee) ché mâfyon! « Cómin parle-t-e ó patoué sti? Pòrkyé l’a-t-e pa é méimó mó kyé nó? ». L’é vér.éi kyé ch’éi rin ky’oun ‘rétsouda’ dou patwé; d’éi (var. l’é, i) pa apri di tó peti. É pa rin kyé chin, d’éi pot-étre méi apri avouéi é ouivró ky’avouéi ó moundó: É ‘Cahiers du Folklore’ é é ‘Contes de Savièse’ de Basile Luyet, é tui é ouivró da fondachyon Bretz-Er.eti.
Our.a (Aè), anmó é vyou mó, é vyele móde (manyer.e) dé dér.e, é anmó pa tan cómin i patoué l’é ita « fransija2. Dé j-oun chondzon chouee kyé fóou aséta ky’i patoué tsandzeche é pó rlöo i fóou pa tan fér.e dé ca dé sta « fransijachyon ». Ma…, déója, l’é vér.éi, anmó myó é vyou mó. Pòrkyé n’ën-nó fransija d’inché? A cója kyé n’oun chaié pa méi é vyou mó? Déchin kyé (paskyé) i fransé balîé ou’êe ‘maouën’? Va chai!
Tópar.i égaouamin, aproouó dé rétsouda pa rin ky’ó patwé ma é vyou mó avouéi. É dé cóou anmó ache bën ajosta é mó fransé ën patoué pó pooui parla dé tòté ën patoué. Ch’éi pa « tradisyónaouistó » ma anmó m’ócopa é tòrna fér.é vivre tó sti byó patrimouénó dé ouinga dé Chavyeje. Ma ën memó tin l’é voui kyé sti bégâdzó tipicó é adéméi « ésótikyé » a nó di contenooua dé vivre. I patoué l’é i ver.etabla arma, ou’espri di Chavyejan. L’é chin kyé mótre ó myó di avoue nó venyin é coui nó chin voui.